Kinderrechten zijn sinds het ontstaan van het kinderrechten­commissariaat uit de marge gehaald, maar de ­uitdagingen blijven groot. Sommige problemen slepen al 25 jaar aan. De drie Vlaamse commissarissen(Bruno Vanobbergen, Ankie Vandekerckhove, Caroline Vrijens) maken een analyse.

1. De pedagogische tik

Wat? Een van de langstlopende en meest symbolische dossiers is het verbieden van de pedagogische tik. Tot op vandaag is dat niet verboden in ons land. Politiek blijft het zeer moeilijk liggen. Ter vergelijking: Zweden ging ons al voor in 1978.

‘Bij een echtscheiding geloven beide ouders dat ze het beste met hun kind voorhebben. Dat kan tot drama’s leiden’Ankie Vandekerckhove Voormalig kinderrechtencommissaris

Vanobbergen: ‘Ik vind het ongelofelijk dat het hier nog over moet gaan. Dit kan toch niet?’

Vandekerckhove: ‘De dooddoeners zijn gekend: “Ik ben er ook niet aan doodgegaan”. Daar gaat het niet om.’

Vanobbergen: ‘Sommige mensen beseffen nog altijd niet hoeveel kinderen geconfronteerd worden met systematisch en ­intentioneel geweld.’

Vrijens: ‘Als samenleving blijven we zo aan jonge kinderen zeggen dat geweld een oplossing kan zijn. Dat het normaal is dat we zware straffen geven. Onlangs moest ik – opnieuw – naar de commissie om ons verhaal te doen. Telkens dezelfde discussie, al blijf ik hoopvol.’

Vandekerckhove: ‘Zelfs als er een wet komt, is dat nog maar de eerste stap. Dan moet het nog gestopt worden.’

2. De stem van kinderen bij echtscheidingen en elders

Wat? Kinderen hebben stapsgewijs meer rechten gekregen als ze in aanraking komen met justitie. Onder meer bij echtscheidingen – vroeger kwamen daar heel veel klachten over binnen – hebben ze recht op spreken.

Vrijens: ‘Kinderen komen in een scheiding terecht tussen twee strijdende partijen. Hoewel ze recht op spreken hebben, zien we dat dit er toch nog te vaak niet van komt.’

Vandekerckhove: ‘Dat juristen soms weinig aandacht geven aan spreekrecht: ik word daar triestig van. Het grootste drama blijft natuurlijk wel het gedrag van ouders. Zeker bij een echtscheiding geloven beiden dat ze het beste met hun kind voorhebben.’

Vanobbergen: ‘Voor mij is de grootste uitdaging: kinderen jonger dan twaalf horen. Zij zijn nog te afhankelijk van de goodwill van rechters of advocaten.’

Vandekerckhove: ‘Het blijft spijtig dat er met spreekrecht vaak gewacht wordt tot het zwaar misgaat. Iemand zei onlangs dat ouders vandaag nog altijd het recht hebben om hun kind geweld aan te doen. Dat is helaas al te waar. Ondanks alarmbellen en rechten blijft het gezin heilig en geniet het bescherming.’

3. Weg met de wachtlijsten

Wat? De wachtlijsten in de zorg – van een psychiater en assistentiebudget tot de jeugdhulp – zijn te lang voor jongeren, een oud zeer. Tijdens de coronacrisis ontplofte de situatie en dikten de wachtlijsten verder aan.

Vrijens: ‘We hebben nood aan meer ambulante zorg, aandacht voor preventie en vroegdetectie. Jongeren die van het kastje naar de muur gestuurd worden en zelfdoding overwegen of plegen omdat ze naar huis worden gestuurd op de spoed: dat mogen we niet laten gebeuren. Wachtlijsten gaan over leven en dood.’

Vanobbergen: ‘Er zijn nog steeds te veel kinderen en jongeren die niet de hulp en ondersteuning krijgen waarop ze recht hebben. We zullen hieraan maar tegemoet­komen door doelgericht bijkomend te investeren en door ons anders te organiseren. Alleen is de situatie complex: waaraan is er meer nood? Veel jongeren staan op verschillende wachtlijsten. Die zijn we bij Opgroeien aan het analyseren. Dit probleem gaat niet alleen over jeugdhulp of onderwijs. Dit is een maatschappelijk probleem en dus een gedeelde verantwoordelijkheid. Via het project Vroeg en Nabij (een samenwerking om ondersteuning voor kinderen, jongeren en gezinnen te hertekenen, red.) doen we daar een appel op.’

Vandekerckhove: ‘Het blijft toch ook een kwestie van geld, hoor. En op vroeger inzetten. We zouden al verder komen als men even ongerust zou zijn over het welbevinden van leerlingen als over hun punten Nederlands en wiskunde. ’

4. Uitsluiting en inclusie op school

Wat? Kinderen hebben door hulp van het KRC meer inspraak gekregen op school. Zo is onder meer een leerlingenraad verplicht in het secundair. Ook het recht op onderwijs kreeg al veel aandacht. Toch zijn er signalen dat het nog beter kan en moet. Zowel klachten over het uitsluiten van kinderen op een school, als het recht op inclusie keren telkens terug.

Vandekerckhove: ‘Scholen beseffen dat inzetten op kinderrechten de kwaliteit van het school­leven verbetert.’

Vanobbergen: ‘Het verschil tussen scholen blijft enorm. Zeker in het basisonderwijs.’

Vrijens: ‘We blijven ook benadrukken dat sommige leerlingen niet tot leren kunnen komen als bepaalde zaken niet waargemaakt zijn. Denk aan pesten, psychische problemen of zorg op maat. Als het gaat over inclusief onderwijs, blijven we benadrukken dat er complementaire wegen zijn. ­Vandaag wordt het voorgesteld als of of.’

Bron: De Standaard – Klaas Maenhout