Πώς θα προλάβουμε, θα εντοπίσουμε και θα αντιμετωπίσουμε τη βία μεταξύ των εφήβων; Το έργο Youty4Love 2 επιδιώκει να κάνει ακριβώς αυτό, με τη συνεργασία της Ιταλίας, του Βελγίου, της Ελλάδας και της Ρουμανίας και εστιάζοντας σε πέντε τοπικές κοινότητες. Σκοπός είναι η προώθηση της υιοθέτησης θετικών συμπεριφορών για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της βίας μεταξύ των νέων, των οικογενειών τους, των επαγγελματιών της εκπαίδευσης και των μελών της κοινότητας. Ξεκινώντας από τους μαθητές και για να καταγράψει τη δική τους εμπειρία για τη βία στα σχολεία,  η ActionAid δημιούργησε 4 ομάδες εστίασης στην Ελλάδα με τη συμμετοχή 40 εφήβων. Το εντυπωσιακό είναι ότι η πλειονότητα των εφήβων ανέφερε σωματική βία ιδιαίτερα μεταξύ αγοριών, καθώς όπως είπαν τα κορίτσια κατά κύριο λόγο τσακώνονται με τα λόγια. Η εκδήλωση της βίας κυμαινόταν από ένα σπρώξιμο και μια κλωτσιά μέχρι και επίθεση με μαχαίρι. Κάτι επίσης αξιοσημείωτο είναι ότι κανένας από τους συμμετέχοντες/ουσες δεν φάνηκε να κατανοεί σε βάθος τη σοβαρότητα των περιστατικών που περιέγραψαν.

Τι ακριβώς συμβαίνει λοιπόν στα σχολεία σχετικά με τη σωματική και λεκτική βία; «Μια μέρα στο σχολείο μια ομάδα αγοριών άρχισε να χτυπάει ένα αγόρι, χωρίς λόγο», «δύο μαθητές ακριβώς έξω από το σχολείο μας διαφωνούσαν και μετά άρχισαν να χτυπιούνται μεταξύ τους», «κατά τη διάρκεια μιας σχολικής εκδρομής, όπου δεν ήμουν παρών , άκουσα ότι ένας συμμαθητής έβγαλε ένα μαχαίρι σε άλλα δύο άτομα του σχολείου…επειδή είχαν τσακωθεί στο παρελθόν, το ένα αγόρι θύμωσε και άρχισε να χτυπάει δυνατά τον φίλο μου, από τον θυμό του».

Συνδέεται η σωματική και η λεκτική βία;

Φαινόταν αρκετά δύσκολο για τα παιδιά να διαχωρίσουν και να αναφέρουν την ψυχολογική βία και τη λεκτική κακοποίηση και δυστυχώς η πλειοψηφία τους, είτε σκέφτεται τη λεκτική βία ως κοινή πρακτική είτε τη συνδέει με τη σωματική κακοποίηση: «…Είδα μια ομάδα αγοριών που έσπρωξαν ένα άλλο αγόρι και κορόιδευαν τα κιλά του… νόμιζαν ότι κάτι τέτοιο θα τους έκανε πιο άντρες», «ήταν  μόνος σε μια γωνία και μπροστά του ήταν μια παρέα συμμαθητών που τον κορόιδευαν, για αυτό που ήταν , για την ταυτότητά του. Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί. Ήταν απλώς διαφορετικός». Η τελευταία εμπειρία συνδέεται με την αντίληψη της ρατσιστικής κακοποίησης όπως τη μοιράστηκε ένα άλλο παιδί: «Είδα μια ομάδα παιδιών να απομονώνουν σε μια γωνιά της αυλής ένα αγόρι που είχε έρθει πρόσφατα στο σχολείο μας. Αυτό το παιδί είχε έρθει από άλλη χώρα και τα παιδιά που αποτελούσαν αυτή την παρέα το έβριζαν, με πολύ άσχημους χαρακτηρισμούς και άρχισαν να το χτυπούν. Αυτή η ιστορία συνεχίστηκε για περίπου 6 εβδομάδες και μετά το συγκεκριμένο παιδί αποφάσισε να φύγει».

Τι σημαίνει βία για τους εφήβους; Μερικές από τις λέξεις και φράσεις που μοιράστηκαν είναι οι εξής: Εκφοβισμός, διαφορετικότητα, ένταση, ανισότητα, διαταραχή της κανονικότητας, άσχημα συναισθήματα, σωματική βία, λεκτική βία, τρομοκρατία, απομόνωση και άλλα.

Οι βρισιές και τα προσβλητικά λόγια είναι στην καθημερινή επικοινωνία

Στα σχολεία το κακοποιητικό λεξιλόγιο, οι βρισιές και ο επιθετικός λόγος όπως είπε ένας συμμετέχων είναι καθημερινή ρουτίνα: «Δεν θα μιλήσω για βρισιές, καθώς αυτό αποτελεί καθημερινότητα στο σχολείο μου. Όλοι βρίζουν τους άλλους. Θα το θεωρούσα βία αν κάποιος με βρίσει ευθέως, να το κάνει προσωπικό ή να πει κάτι κακό για τους συγγενείς μου. Συνήθως βρίζουν από θυμό, αλλά έχει γίνει μέρος της έκφρασής τους».

Η συνεργασία είναι το παν

Όταν οι μαθητές και οι μαθήτριες θέλουν να βρουν υποστήριξη για να αντιμετωπίσουν τέτοια περιστατικά, η πλειοψηφία πηγαίνει στο προσωπικό του σχολείου για να το αναφέρει, αν και πιστεύουν ότι οι δάσκαλοι και οι δασκάλες μερικές φορές δεν κάνουν τίποτα για αυτό ή ότι δεν καταλαβαίνουν πραγματικά, με εξαίρεση κάποιες περιπτώσεις που υπάρχει εξειδικευμένος άνθρωπος στο σχολείο που μπορεί πραγματικά να καταλάβει και τον νιώθουν κοντά τους. Υπάρχει εκπαίδευση στο σχολείο σχετικά με τη βία; Όπως λένε οι έφηβοι ο εκφοβισμός είναι ένα θέμα που συζητείται συχνά στο σχολείο, συνήθως ως μέρος κάποιας εκπαιδευτικής πρωτοβουλίας, αλλά δεν πιστεύουν ότι αυτό έχει φέρει μεγάλη αλλαγή.  Ένα από τα παιδιά είπε: «Νομίζω ότι η βία έχει αρχίσει και μπαίνει περισσότερο στη σχολική μας ζωή ως πρόγραμμα σπουδών. Στο σχολείο πέρυσι, κάναμε εργαστήρια soft skills και με τον δάσκαλό μας ασχοληθήκαμε με τον εκφοβισμό και μιλήσαμε πολύ για αυτό. Πιστεύω ότι το πιο σημαντικό πράγμα σε όλο αυτό είναι η ευαισθητοποίηση».

Πώς όμως μπορούν να βελτιωθούν τα πράγματα; Η συνεργασία παιδιών, δασκάλων και γονέων φαίνεται να είναι πολύ σημαντική για την αντιμετώπιση της βίας στα σχολεία και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το εξής: «…Έκανα παρέα με ένα αγόρι που δεν μιλούσε καλά ελληνικά, καθώς είχε φτάσει από τη Συρία. Στα διαλείμματα του σχολείου υπήρχε μια ομάδα αγοριών που του μιλούσαν πολύ άσχημα… Μια φορά του είπα να μιλήσει με τους δασκάλους. Τελικά μίλησε και από τότε δεν τον ξαναενόχλησαν».

Η βία στα σχολεία υπάρχει, γι’ αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό να επενδύσουμε στην εκπαίδευση, την ευαισθητοποίηση και τη συνεργασία μεταξύ μαθητών, δασκάλων και γονέων, προκειμένου πρώτα από όλα να δούμε την αλλαγή στην κοινότητα.