Η βία με βάση το φύλο είναι ένα διαδεδομένο φαινόμενο που αφορά ιδιαίτερα – αλλά όχι μόνο – κορίτσια και γυναίκες από όλους τους τομείς της κοινωνίας μας, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, την εθνικότητα τους, τη εθνότητά τους, την κοινωνική τους τάξη και το πολιτιστικό υπόβαθρό τους. Μπορεί να συμβεί παντού: στο σπίτι, στη δουλειά, στο δρόμο, σε χώρους αναψυχής και αθλητισμού, στο διαδίκτυο και στο σχολείο. Και όντως, μία στις τρεις γυναίκες στην ΕΕ έχει βιώσει σωματική ή/ και σεξουαλική βία κατά τη διάρκεια της ζωής τους από την ηλικία των 15.
Οι έφηβοι μαθητές βιώνουν τη βία που βασίζεται στο φύλο στο σχολείο ως θύματα, ως δράστες ή ως παρατηρητές. Τα σχολείο μπορεί να είναι οδυνηρό για τους μαθητές που έχουν ντροπιαστεί, έχουν πέσει θύματα εκφοβισμού (bullying), έχουν παρενοχληθεί, έχουν προσβληθεί ή κακοποιηθεί ψυχολογικά ή και σωματικά, στο φυσικό κόσμο ή στο διαδίκτυο. Η UNESCO εκτιμά ότι περίπου 246 εκατομμύρια κορίτσια και αγόρια υποβάλλονται σε κάποια μορφή βίας με βάση το φύλο μέσα και γύρω από τα σχολεία κάθε χρόνο σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ωστόσο, τα σχολεία μπορούν και πρέπει να είναι χώροι όπου οι έφηβοι και οι έφηβες αισθάνονται ασφαλείς, διότι η ισότητα των φύλων προωθείται πλήρως μέσω προγραμμάτων πρόληψης και μέσω εύκολα προσβάσιμων, προσαρμοσμένων στις ανάγκες των εφήβων και εμπιστευτικών διαδικασιών για την αναφορά περιστατικών βίας με βάση το φύλο, την ανταπόκριση στα περιστατικά αυτά και την παραπομπή των περιστατικών αυτών.
Τα σχολεία έχουν πράγματι κεντρικό ρόλο στο να καταστήσουν, σε στρατηγική συνεργασία με σημαντικούς τοπικούς ενδιαφερόμενους φορείς, την ανισότητα των φύλων και τη βία με βάση το φύλο μη αποδεκτές μεταξύ των εφήβων.
Το Youth for Love υλοποιείται εντός του νομικού και εννοιολογικού πλαισίου που παρέχει η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (2011), γνωστή ως Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης. Η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης αναγνωρίζει τη βία με βάση το φύλο ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μια μορφή διακρίσεων και ως εκ τούτου, ως αιτία και συνέπεια της ανισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Αναγνωρίζει επίσης τον κρίσιμο ρόλο των σχολείων στην ενίσχυση της προώθησης της ισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών, των μη στερεοτυπικών ρόλων φύλων, του αμοιβαίου σεβασμού, της μη βίαιης επίλυσης συγκρούσεων στις διαπροσωπικές σχέσεις, της ανάγκης για εξάλειψη της βίας με βάση το φύλο και του δικαιώματος προσωπικής ακεραιότητας, μέσω διδακτικού υλικού προσαρμοσμένου στην εξελισσόμενη ικανότητα των εκπαιδευομένων, σε επίσημα προγράμματα σπουδών και σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης (άρθρο 14).
Το Youth for Love χρησιμοποιεί τους ακόλουθους ορισμούς της Σύμβασης, η οποία έχει επικυρωθεί από όλες τις χώρες των εταίρων του έργου:
- “Η βία κατά των γυναικών θεωρείται ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μια μορφή διάκρισης κατά των γυναικών και περιλαμβάνει κάθε πράξη βίας με βάση το φύλο που έχει ως αποτέλεσμα ή ενδέχεται να έχει ως αποτέλεσμα τη σωματική, σεξουαλική, ψυχολογική ή οικονομική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέτοιων πράξεων, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας, είτε αυτά συμβαίνουν στη δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή” (άρθρο 3, a)
- “Ως έμφυλη βία κατά των γυναικών νοείται η βία η οποία στρέφεται εναντίον μιας γυναίκας επειδή είναι γυναίκα ή η οποία επηρεάζει τις γυναίκες δυσανάλογα” (άρθρο 3,d)
- “Στις γυναίκες περιλαμβάνονται και τα κορίτσια κάτω των 18 ετών” (άρθρο 3, f);
- “Ως φύλο νοούνται οι κοινωνικά κατασκευασμένοι ρόλοι συμπεριφορές, δραστηριότητες και χαρακτηριστικά που μια συγκεκριμένη κοινωνία θεωρεί κατάλληλa για τις γυναίκες και τους άνδρες ” (άρθρο 3, c).
Ο εκφοβισμός (bullying) είναι η πιο διαδεδομένη μορφή βίας στα σχολεία, που πλήττει περισσότερους από έναν στους τρεις μαθητές ηλικίας 13 έως 15 ετών παγκοσμίως. Πρόκειται για μια συνεχή και σκόπιμη κατάχρηση εξουσίας που μπορεί να λάβει διάφορες μορφές, συμπεριλαμβανομένου του άμεσου εκφοβισμού (σωματικός και λεκτικός εκφοβισμός και επιθέσεις, καταστροφή ή κλοπή αντικειμένων), του έμμεσου εκφοβισμού (ψυχολογικές επιθέσεις), διαδικτυακός εκφοβισμός – cyberbullying (μέσω διαδικτύου, κινητών τηλεφώνων και άλλων ψηφιακών τεχνολογιών), και ο εκφοβισμός λόγω διακρίσεων – discriminatory bullying (διακρίσεων ως προς τη ταυτότητα, τη φυλή, την εθνοτική καταγωγή, τη κουλτούρα, το φύλο, την ηλικία, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, τη θρησκεία, την τάξη, τις πολιτικές πεποιθήσεις, τα φυσικά χαρακτηριστικά ή τις ικανότητες, τις διανοητικές δεξιότητες κάποιου ατόμου). Ο τελικός στόχος είναι πάντα ο ίδιος: το να βλάψουν, πληγώσουν, εκφοβίσουν, εξευτελίσουν, αποκλείσουν, απομονώσουν ή να ασκήσουν διακρίσεις εις βάρος των συγκεκριμένων προσώπων που μπαίνουν στο στόχαστρο. Τα κορίτσια και τα αγόρια ασκούν ή/ και υφίστανται εκφοβισμός σε διαφορετικούς βαθμούς στο σχολείο. Ωστόσο οι βραχυπρόθεσμες και οι μακροπρόθεσμες συνέπιες είναι ανησυχητικές δεδομένου ότι οι εμπλεκόμενοι μαθητές – συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που παρευρίσκονται στα περιστατικά – μπορεί να υποστούν συναισθηματικές, ψυχολογικές και σωματικές βλάβες για το υπόλοιπο της ζωής τους.
Η βία με βάση το φύλο και ο εκφοβισμός είναι πολύπλοκα φαινόμενα, αλλά η γνώση τους και η κατανόηση των αιτιών τους είναι κρίσιμα βήματα για την πρόληψη και την καταπολέμησή τους. Γι’ αυτό το λόγο το Youth for Love συνεργάζεται στενά με τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς.
- UNESCO, Global Guidance on Addressing School-related Gender-based Violence, 2016.
- UNESCO, op. cit.
- From Peer to Peer, Baseline Study on the State of Art of Bullying in Europe, 2018, p. 4.
- Idem
- Idem; WHO, Health Behaviour in School-aged Children, Growing up unequal: gender and socioeconomic differences in young people’s health and well-being, Geneva, 2016.
