Το χιούμορ μας και ο τρόπος με τον οποίο αντιδράμε σε κρίσιμες στιγμές, δείχνει πολλά για το ποιοι είμαστε. Ωστόσο, πολλά πράγματα δεν θα μπορούσαν ποτέ να είναι αστεία, πόσο μάλλον σε συνθήκες που οι επιλογές και οι ελευθερίες μας περιορίζονται. Από τη στιγμή που αναγκαστήκαμε να μείνουμε σπίτι για να προστατεύσουμε τους εαυτούς μας και τους γύρω μας από τον κορωνοϊό, ξεκίνησαν να κυκλοφορούν μεταξύ σοβαρού και αστείου εικόνες και βίντεο που μιλούσαν για μεγάλη αύξηση των διαζυγίων λόγω της καραντίνας και τα μέτρα που πρέπει να λάβουν τα ζευγάρια για να αντέξουν τους συντρόφους ή τις συντρόφους τους. Πολλά από αυτά, ωστόσο, δεν είναι καθόλου αστεία, αλλά το ακριβώς αντίθετο. «Πρώτος θάνατος λόγω κορωνοϊού. Άντρας στραγγάλισε τη σύζυγό του μετά από τρεις ημέρες καραντίνας μέσα στο σπίτι», έλεγε ένα από αυτά, ενώ σε μία άλλη φωτογραφία, φαίνεται ένας άντρας με χειρουργική μάσκα και δίπλα του μια γυναίκα με πολλές στρώσεις χαρτοταινίας στο στόμα και σε ένα άλλο βίντεο μια φιμωμένη γυναίκα, της οποίας ο σύζυγος -για να αποφύγει τη γκρίνια- την έκλεισε στο ψυγείο μέχρι να λήξει η καραντίνα. «Αστεία» όλα. Περίεργη αίσθηση του χιούμορ σε μια χώρα που πολλοί δράστες ομολογούν στα δικαστήρια ότι χτυπούν και σκοτώνουν για πλάκα.
Ιστορικά, κατά τη διάρκεια υγειονομικών κρίσεων, αλλά και άλλων γεγονότων που όσο διαρκούν μας κρατούν για σημαντικό χρόνο στο σπίτι, έχει παρατηρηθεί αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας. Ήδη από τις πρώτες μέρες της καραντίνας, ο Σύνδεσμος για την Πρόληψη και την Αντιμετώπιση της Βίας στην Οικογένεια στην Κύπρο (ΣΠΑΒΟ) κατέγραψε αύξηση της τάξης 30% στις τηλεφωνικές κλήσεις με αίτημα την υποστήριξη για άσκηση βίας μέσα στην οικογένεια.[1] Η έρευνα της ActionAid για την ενδοοικογενειακή βία κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης, που δημοσιεύτηκε μέσα στο 2018 συμπέρανε, μεταξύ άλλων, ότι η κρίση από μόνη της δεν αύξησε τη βία, αλλά βοήθησε να βγουν στην επιφάνεια βίαιες συμπεριφορές που εκδηλώνονταν μέσα στα χρόνια. Με τον ίδιο τρόπο, ο περιορισμός στο σπίτι θα βγάλει στην επιφάνεια εξίσου συμπεριφορές βίαιες.
Για όσους δέχονται τη βία μέσα στην οικογένεια, που είναι συνήθως γυναίκες και παιδιά, είναι διαθέσιμη η τηλεφωνική γραμμή 15900 του Δικτύου της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων, που παρά τις δυσκολίες υποστηρίζει και καθοδηγεί χιλιάδες γυναίκες. Για να μπορούμε να έχουμε διαρκώς αποτελεσματικές υπηρεσίες, οι δομές φιλοξενίας, η δημόσια υγεία και όλοι οι κρίκοι της αλυσίδας προστασίας, θα πρέπει να έχουν το προσωπικό που χρειάζονται για να λειτουργήσουν και όχι λιγότερο. Οι επαγγελματίες πρέπει να υποστηρίζονται και εκείνοι κατάλληλα για να αποφεύγουν την εργασιακή εξουθένωση (burnout), ενώ πρέπει, επίσης, να έχουμε τις απαραίτητες στέγες έκτακτης φιλοξενίας για να μπορούν να έχουν καταφύγιο όλοι όσοι το έχουν ανάγκη.
Το ότι το σπίτι δεν είναι ένα ασφαλές μέρος για όλο τον κόσμο και ότι κάποιοι δεν έχουν καν σπίτι για να μπορέσουν να προφυλαχθούν το ξέραμε εδώ και καιρό. Αν, λοιπόν, το ξέραμε, γιατί δε φροντίσαμε να προετοιμαστούμε κατάλληλα για να μη μείνει κανένας πίσω; Η σημερινή κατάσταση θα φέρει αλλαγές σε πολλούς τομείς και θα αλλάξει τον τρόπο που εργαζόμαστε, τον τρόπο που επικοινωνούμε, τον τρόπο που ζούμε. Βασική πρόκληση, όταν όλο αυτό περάσει, είναι να μην επιτρέψουμε ποτέ ξανά να μείνουν πίσω όσοι το έχουν περισσότερο ανάγκη, τις γυναίκες και τα παιδιά που βιώνουν βία μέσα στο σπίτι τους. Ως τότε, δυστυχώς, το «Μένουμε Σπίτι» δεν είναι το ίδιο ανώδυνο για όλους.
[1] Ενδεικτικά σε άλλες χώρες: France 24, Trapped at home: Domestic violence victims at high risk in coronavirus confinement: https://www.france24.com/en/20200325-trapped-at-home-domestic-violence-victims-at-high-risk-in-coronavirus-confinement και The Guardian, Warning over rise in UK domestic abuse cases linked to coronavirus, https://www.theguardian.com/society/2020/mar/26/warning-over-rise-in-uk-domestic-abuse-cases-linked-to-coronavirus.
